Ontslag van een statutair bestuurder
Voor bestuurders van rechtspersonen gelden bij ontslag regels die afwijken van het gewone ontslagrecht. De bestuurder heeft een bijzondere positie ten opzichte van een gewone werknemer en dat rechtvaardigt volgens de wetgever ook een aparte procedure. Een bestuurder kan door de algemene vergadering van aandeelhouders op ieder moment als bestuurder worden ontslagen. Daarmee eindigt meteen zijn bevoegdheid om de vennootschap te vertegenwoordigen.
Wat is een statutair bestuurder?
Een statutair bestuurder of statutair directeur is een door de algemene vergadering van aandeelhouders benoemde bestuurder. Ook volgt over het algemeen uit het handelsregister wie statutair bestuurder is van de vennootschap. Zonder benoemingsbesluit kan nog wel de titel van directeur worden gedragen, zoals ‘financieel directeur’, want directeur is geen juridisch begrip. Is geen sprake van een benoeming door de algemene vergadering van aandeelhouders of een ander daartoe bevoegde orgaan van de vennootschap, dan is er een ‘gewone’ arbeidsrelatie en zullen de gebruikelijke regels bij ontslag gelden.
Bestuurder én werknemer?
Soms verhuurt de bestuurder zichzelf via een management B.V. aan de vennootschap. Dan is sprake van een managementovereenkomst tussen de management B.V. en de vennootschap. Aan de hand van de inhoud van de managementovereenkomst moet worden bepaald of deze gelijktijdig eindigt met het ontslag als bestuurder door de algemene vergadering van aandeelhouders. Van een arbeidsverhouding is geen sprake als er fee wordt betaald aan de management B.V. en geen verloning aan de bestuurder plaatsvindt.
In veel gevallen is er echter sprake van een rechtstreekse arbeidsrelatie tussen de bestuurder en de vennootschap. Lange tijd was onzeker of met het besluit van de algemene vergadering van aandeelhouders ook automatisch een einde kwam aan de arbeidsovereenkomst. De Hoge Raad heeft op 15 april 2005 geoordeeld dat wanneer de statutair bestuurder rechtsgeldig door de AVA is ontslagen, de arbeidsovereenkomst met die persoon ook direct ten einde komt.
Door het ontslagbesluit verliest de bestuurder onmiddellijk de bevoegdheid van bestuurder van de vennootschap (artikelen 2:134 en 2:244 Burgerlijk Wetboek). Dit besluit is, zo blijkt uit de wetsgeschiedenis, mede gericht op het einde van de arbeidsrelatie, zodat in beginsel daarmee ook arbeidsrechtelijk de dienstbetrekking eindigt. Of dit het geval is, moet echter ook beoordeeld worden aan de hand van het gebruikelijke arbeidsrecht. Hieruit volgt dat getoetst moet worden of er een wettelijk opzegverbod geldt, zoals ziekte, zwangerschap etc. Is bijvoorbeeld sprake van ziekte, dan kan het dus zijn dat de arbeidsovereenkomst voortduurt, terwijl de bestuurder uit functie is. Meldt de bestuurder zich echter pas nadat hem medegedeeld is dat zijn ontslag onderwerp zal zijn van een aanstaande aandeelhoudersvergadering, dan geldt het opzegverbod over het algemeen niet. Dit om misbruik te voorkomen.
Vormvereisten bij ontslagbesluiten
De algemene vergadering van aandeelhouders moet wel een aantal belangrijke formele stappen zetten om een geldig ontslagbesluit te nemen. Wordt hier niet aan voldaan, dan kan de bestuurder het besluit als vernietigbaar aanvechten. Zo dienen de termijnen die in de statuten worden vermeld voor het bijeenroepen van de AVA in acht te worden genomen en dient de bestuurder voorafgaand aan de vergadering afdoende te worden ingelicht over het doel van de vergadering en op een reële wijze in de gelegenheid worden gesteld om zijn standpunt naar voren te brengen. De bestuurder moet hierover in de vergadering worden gehoord. Sanctie op het niet naleven van deze vormvereisten is dat het ontslag vernietigbaar is en dat daarmee de bestuurder nooit ontslagen is geweest en dus ook bestuursbesluiten kan blijven nemen!
Kortom, het is zeer belangrijk om de procedure zorgvuldig in te steken. Gebeurt dit niet, dan zijn de consequenties groot.
Kennelijk onredelijk ontslag
De algemene vergadering van aandeelhouders moet wel een geldige reden hebben voor het ontslag van de bestuurder. De bestuurder kan, mits aan alle vormvereisten is voldaan, het ontslag niet terug laten draaien, maar de vennootschap kan wel schadeplichtig worden vanwege het zonder geldige reden ontslaan van de bestuurder. Door middel van een procedure wegens kennelijk onredelijk ontslag kan de bestuurder dan ook een vergoeding bij de rechter vragen.
Of een ontslag kennelijk onredelijk is, dient de rechter te bepalen aan de hand van de omstandigheden. Zo kan de reden voor ontslag niet deugen, of kan bij het ontslag onvoldoende rekening zijn gehouden met de belangen van de bestuurder. Aan de hand van de omstandigheden bepaalt de rechter of een vergoeding op zijn plaats is. De hoogte van de vergoeding kan zeer uiteen lopen. Afhankelijk van het salaris en de toekomstperspectieven van de bestuurder kunnen behoorlijke bedragen worden toegewezen. Anderzijds komt het voor dat de bestuurder vrijwel niets toegewezen wordt, juist omdat de risico’s van ontslag vaak verdisconteerd zijn in een hoog salaris. Veel hangt ook af van de vraag hoe onredelijk het ontslagbesluit is geweest.
Het verdient aanbeveling om reeds bij het aangaan van het bestuurderschap afspraken te maken over een afvloeiingsregeling bij ontslag. Daarmee wordt voor de bestuurder meer zekerheid gecreëerd voor de toekomst en weten alle partijen waar ze aan toe zijn. In dat geval ligt een vergoeding wegens kennelijk onredelijk ontslag minder voor de hand, omdat al vooraf een vorm van compensatie voor het ontslag is overeengekomen.
Hoe kan Bowmer Nuiten Noteboom u helpen?
Voor zowel de bestuurder zelf als de vennootschap die een bestuurder wil ontslaan, hebben wij meerdere specialisten in huis, die het grensgebied tussen het arbeidsrecht en ondernemingsrecht van buiten kennen en u kunnen bijstaan met raad en daad. Voor meer informatie of vragen, kunt u contact opnemen met Jaap Wijnja.
Is sprake van een conflictsituatie tussen de bestuurder(s) en aandeelhouders, dan bevelen wij van harte mediation aan om reeds in de voorfase tot een oplossing te komen. Hiervoor kunt u contact opnemen met Elzemieke Schouten.
