Beëindiging samenleving
Inmiddels woont circa 1 op de 5 stellen ongehuwd samen. Wat moet er geregeld worden als samenlevers uit elkaar gaan?
Samenlevingsovereenkomst
Veel mensen sluiten gedurende de samenleving een samenlevingsovereenkomst, bijvoorbeeld bij aankoop van een gezamenlijke woning. De bedoeling daarvan is dat partijen alvast afspraken maken over de gezamenlijke financiën en voor de juridische afhandeling aan het einde van de samenleving. Bij het aangaan van de samenlevingsovereenkomst wordt dan met name gedacht aan de situatie bij overlijden. Zonder samenlevingsovereenkomst zijn de partners namelijk geen wettelijk erfgenaam. Ook bij eerdere beëindiging van de relatie is de samenlevingsovereenkomst van belang.
Het ondertekenen van een samenlevingsovereenkomst garandeert echter niet dat er bij het einde van de samenleving geen geschillen zullen ontstaan. Soms is de samenlevingsovereenkomst al van langere tijd geleden en zijn de afspraken achterhaald of zijn bepaalde zaken niet geregeld. Komt u er samen niet uit, dan zal de rechter de overeenkomst moeten uitleggen aan de hand van de bedoeling die partijen bij het sluiten van de overeenkomst hadden en de redelijkheid en billijkheid.
In de samenlevingsovereenkomst staat vrijwel altijd geregeld hoe u deze kunt opzeggen. Over het algemeen is dit middels een aangetekende brief die u aan uw partner moet richten. Uw partner hoeft hier niet mee in te stemmen. Met verzending is de samenleving beëindigd. Als er geen overeenkomst is, is een simpele mededeling in principe voldoende, maar wij raden wel aan om dit gedateerd op schrift te stellen. Ook hier geeft een aangetekende brief de zekerheid van een duidelijke datum van verbreking van de samenleving.
In meer dan de helft van de gevallen is er geen samenlevingsovereenkomst. Dan valt de rechter bij geschillen steeds terug op de wettelijke regeling. Voor zover er gezamenlijke zaken zijn, dan is sprake van een gemeenschap en dient die gemeenschap te worden verdeeld. Dat lijkt simpel, maar stel bijvoorbeeld het volgende. Een partner koopt een vakantiechalet op eigen naam. Daarvoor wordt onder meer geld geleend bij de andere partner of uit de huishoudpot. Wat moet er jaren later gebeuren, is het chalet toch gezamenlijk, want betaald door beiden, of dient er gewoon een lening te worden afgelost? Nog ingewikkelder wordt het als we het over investeringen in een bedrijf hebben. Dat soort vragen maken dat de beëindiging van de samenleving vaak net zo ingewikkeld is als een echtscheiding.
Kinderen
Als er kinderen uit een relatie zijn geboren geldt voor de ouders steeds een plicht tot onderhoud en verzorging van de kinderen. Hiervoor worden dezelfde wettelijke regels als voor gehuwden gevolgd. Het verdient aanbeveling om een ouderschapsplan op te stellen waarin de toekomstige verzorging van de kinderen wordt geregeld en ook financiële afspraken worden gemaakt. Met de financiële gegevens van beide partijen in de hand kan een alimentatieberekening worden gemaakt.
Partneralimentatie
Er bestaat geen alimentatieplicht tussen ex-samenlevers. Samenlevers kiezen er in principe zelf voor om niet onder de alimentatieregels van een huwelijk of geregistreerd partnerschap te vallen. Partijen kunnen wel vrijwillig een alimentatieregeling in de samenlevingsovereenkomst opgenomen hebben, bijvoorbeeld zodat de vrouw die de kinderen fulltime verzorgt niet onverzorgd achter blijft. Als partijen niet vrijwillig een dergelijke regeling treffen, kan dit echter vooralsnog niet bij de rechter worden afgedwongen.
Eigen woning
Staat de woning op naam van beide partners, dan dienen er in principe stappen te worden genomen om de woning ofwel te verkopen ofwel over te zetten op naam van een van de partners. In tijden van financiële crisis blijkt het echter lang niet altijd mogelijk om de woning met overwaarde te verkopen, dan wel een extra hypotheek te krijgen om de andere partner uit te kopen. Het is aan te bevelen om hier in een zo vroeg mogelijk stadium informatie over in te winnen bij een makelaar of hypotheekadviseur.
Is verkoop geen optie, dan kan de gezamenlijke eigendom voortgezet worden, mits er goede afspraken komen over wie de woonlasten voldoet. Let daarbij wel op dat na vertrek van een van de partners de fiscale situatie verandert en de mogelijkheid van belastingaftrek wijzigt en zelfs kan vervallen.
Indien een geschil bestaat over wie in de woning mag blijven wonen, kan de rechter verzocht worden om te bepalen dat de ene partij met uitsluiting van de andere gedurende enige tijd in de woning mag verblijven. De rechter zal dan de belangen van beide partners meewegen bij de beslissing. Het voortgezette gebruik is over het algemeen beperkt tot maximaal zes maanden na verbreking van de samenwoning.
Wanneer de woning eigendom is van een van de partners, dan heeft de andere partner in principe geen rechten op de woning. Wel dient te worden gekeken of er niet door de niet eigenaar geïnvesteerd is in de woning. In bepaalde gevallen is dan vergoeding hiervan op zijn plaats.
Pensioen
Er bestaat bij samenlevers geen wettelijk recht op een deel van het ouderdomspensioen van de voormalige partner. Het staat samenwoners echter wel vrij afspraken te maken over de verdeling van het pensioen en meestal wordt dit opgenomen in het samelevingscontract. De andere partner dient veelal ook bij de pensioenverzekeraar als begunstigde te zijn aangemeld. Vaak is voor de aanmelding reeds een samenlevingsovereenkomst vereist.
Erfrecht
Zonder samenlevingscontract zijn de partners geen wettelijk erfgenaam van elkaar. Dit betekent niet dat samenlevers helemaal niet van elkaar kunnen erven, maar dat kan alleen bij testament. Het aandeel van de wettelijke erfgenamen (legitieme portie) gaat dan wel van de nalatenschap af en bovendien is een veel hoger erfbelastingtarief van toepassing. Een goede notaris zal bij het opmaken van testamenten dan ook altijd adviseren om meteen een samenlevingscontract op te stellen.
Hoe kan Bowmer Nuiten Noteboom u helpen?
Alhoewel u niet verplicht bent een advocaat in de arm te nemen om de beëindiging van de samenleving te regelen, is het wel verstandig om u goed te laten adviseren en te begeleiden, vooral als uw financiën met elkaar verstrengeld zijn of er kinderen in het spel zijn. Wij maken voor u de nodige berekeningen en zetten uw afspraken netjes op papier. Voor meer informatie over dit artikel kunt u contact opnemen met Maria Bowmer.
Zie ook: Scheiden voor een vaste prijs
